Bệnh đường hô hấp thường gặp
Bệnh
của đường hô hấp trên của trẻ gặp nhiều nhất vào lúc chuyển mùa là viêm
VA, viêm amiđan, viêm mũi, họng, viêm xoang… Đây là những bệnh có thể
xảy ra cấp tính nhưng có thể là bệnh mãn tính, mỗi khi thời tiết chuyển
mùa là bệnh xuất hiện. Viêm đường hô hấp trên nếu không chữa trị dứt
điểm, rất có khả năng chuyển thành viêm hô hấp dưới (viêm phế quản, viêm
phổi), đặc biệt là dạng viêm phế quản, phổi cấp tính.
Trẻ bị viêm đường hô hấp có sốt, ho, chảy mũi nước, hắt xì hơi. Sốt có thể sốt vừa hoặc sốt cao 39 - 40oC,
sốt lúc tăng lúc giảm nhưng hầu hết là sốt liên tục, một số trường hợp
có thể bị co giật, đặc biệt là trẻ dưới 5 tuổi. Tuy vậy, có một số trẻ
bị viêm đường hô hấp nặng nhưng không sốt hoặc sốt không cao, nhất là
trẻ em bị còi xương, suy dinh dưỡng. Kèm theo sốt là trẻ ho, quấy khóc,
ngủ kém. Ho đôi khi chỉ thúng thắng nhưng nhiều trường hợp trẻ ho sặc
sụa cả ngày lẫn đêm. Một số trường hợp trẻ viêm đường hô hấp kèm theo
khó thở. Nếu chỉ viêm hô hấp trên thì trẻ chủ yếu khó thở do nghẹt mũi
nhưng viêm hô hấp dưới, khó thở là do phế quản bị phù nề hoặc do phế
quản vừa bị phù nề vừa bị co thắt (viêm phế quản co thắt hay còn gọi là
hen phế quản). Biểu hiện của khó thở là tím môi, cánh mũi phập phồng,
lõm xương ức hoặc lõm các khe của liên sườn và rối loạn nhịp thở và số
lần thở.
Những ngày này trẻ dễ bị viêm đường hô hấp
Đa
số trẻ bị viêm đường hô hấp trên thể nhẹ chỉ kéo dài vài ba ngày là tự
khỏi mặc dù không dùng kháng sinh, bởi vì hầu hết do virút gây ra. Cần
lưu ý là khi trẻ bị viêm đường hô hấp, người nhà luôn luôn chăm sóc và
theo dõi bệnh tình của trẻ. Bởi vì, bệnh có thể diễn biến phức tạp, từ
thể nhẹ có thể trở nên nặng trong một quãng thời gian ngắn.
Nên làm gì khi trẻ bị viêm đường hô hấp?
Khi
trẻ bị viêm đường hô hấp có các biểu hiện như ho, hắt hơi, sổ mũi nhưng
không sốt hoặc sốt nhẹ, cần theo dõi trẻ chặt chẽ ở gia đình và chưa
nên dùng kháng sinh và thuốc hạ nhiệt. Muốn biết trẻ có bị sốt hay không
cần dùng nhiệt kế để đo thân nhiệt cho trẻ. Có thể cho nhiệt kế vào
khóe miệng hoặc cho vào hậu môn hoặc cặp nách. Nếu cặp nhiệt độ ở nách
thì nên cộng thêm 1/2 độ. Không được dùng bàn tay để sờ lên trán trẻ xem
có sốt hay không. Nếu thấy trẻ ho nhiều, mệt mỏi, sốt trên 38oC
và đặc biệt là có khó thở thì cần nhanh chóng cho trẻ đến cơ sở y tế
gần nhất để được khám bệnh và xử trí kịp thời đề phòng trẻ bị viêm phổi
cấp tính.
Trong khi chưa kịp đưa trẻ đi khám bệnh, nếu trẻ sốt trên 38oC
không nên mặc nhiều áo quần cho trẻ mà cần mặc quần áo rộng, thoáng để
dễ thoát nhiệt. Cần lau mát cho trẻ bằng cách dùng khăn nhúng vào chậu
nước sạch có nhiệt độ thấp hơn nhiệt độ của trẻ 2 độ, lau ở trán, nách,
bẹn (vài, ba giờ lau một lần) hoặc đắp khăn ướt lên trán, nách, bẹn.
Không nên dùng nước đá hoặc nước lạnh để làm hạ nhiệt cho trẻ, bởi vì,
nước lạnh quá sẽ làm cản trở sự thoát nhiệt của trẻ, trẻ sẽ sốt cao hơn,
nguy hiểm hơn. Nếu lau mát mà trẻ vẫn sốt trên 38oC thì có
thể cho trẻ uống hoặc đút hậu môn thuốc Paracetamol, với liều lượng như
sau: <3 tháng/tuổi: 40mg, >3 - 11 tháng/tuổi dùng 80mg; trẻ 24
tháng/ tuổi dùng 120mg và trẻ trên 2 tuổi dùng10mg/kg thể trọng.
Nên
cho trẻ ăn lỏng, ấm và uống đủ lượng nước cần thiết hàng ngày. Nếu trẻ
còn bú mẹ thì cứ cho trẻ bú như bình thường hoặc tăng số lần và tăng
thời gian bú mẹ lên càng tốt. Nếu trẻ sốt vừa hoặc sốt cao mà chưa kịp
cho trẻ đi bệnh viện được thì cần cho trẻ uống dung dịch ôrêzôn (ORS)
loại 5,63g/gói, pha một gói vào 200ml nước đã đun sôi, để nguội. Liều
lượng uống như sau: với trẻ nhũ nhi, uống 50ml/lần x 2 - 3 lần/ngày. Trẻ
từ 2 - 6 tuổi, uống 100ml/lần x 2 - 3 lần/ngày. Trẻ từ 6 - 12 tuổi,
uống 150ml/lần x 2 - 3 lần/ngày. Nếu không có ORS, có thể dùng nước cháo
muối, bằng cách cho một nắm gạo (50g) với một nhúm muối (3,5g) và sáu
bát nước, đun sôi cho đến khi hạt gạo nở bung ra (khoảng 15 phút), chắt
ra một lít nước cháo cho trẻ uống dần dần. Lưu ý là nước cháo đã pha chỉ
dùng trong ngày, tốt nhất là trong vòng 6 giờ. Trẻ dưới 2 tuổi, cho
uống từng thìa, trẻ lớn, uống từng ngụm bằng cốc hoặc bát. Dùng dung
dịch ORS hay nước cháo, nếu trẻ bị nôn ra, cần dừng lại, sau 5 - 10 phút
cho uống tiếp.
Phòng viêm đường hô hấp cho trẻ
Phòng
bệnh hơn chữa bệnh là phương châm đã có từ lâu nay. Để phòng bệnh viêm
đường hô hấp lúc chuyển mùa cho trẻ cần quan tâm từ khâu ăn, uống, mặc,
lúc chơi và cả khi trẻ ngủ. Không nên cho trẻ ăn uống các loại thức ăn
đã nguội, lạnh nhất là uống nước lạnh. Khi thời tiết lạnh cần mặc ấm cho
trẻ ngay cả khi ở trong nhà. Ra đường (đi chơi, đi học) cần mặc thật
ấm, có mủ ấm, khăn quàng cổ, khẩu trang, găng tay, bít tất. Trong sinh
hoạt hàng ngày mỗi lần trẻ làm ướt quần áo (trẻ tè ra quần áo) cần được
thay ngay cho trẻ và cần thay bỉm cho trẻ, không cho trẻ nghịch nước.
Nên tắm nước ấm cho trẻ, tắm trong phòng kín gió, tắm xong cần lau người
thật nhanh và mặc quần áo cho trẻ. Không để gió lùa vào phòng học,
phòng ngủ và phòng trẻ chơi.
Trẻ
lúc ngủ thường có phản xạ đạp tung hết chăn, người lớn cần quan tâm đắp
lại chăn cho trẻ, nếu không, trẻ sẽ bị viêm đường hô hấp do cảm lạnh.
Hàng
ngày nên tập cho trẻ vệ sinh răng miệng nhất là các trẻ lớn, nên súc
họng bằng nước muối sinh lý vô khuẩn. Loại nước súc họng này có bán tại
các quầy dược phẩm, rẻ tiền, rất tiện lợi, hợp vệ sinh và thông dụng.
Cần cho trẻ ăn đủ chất, ngoài ra nên cho trẻ ăn thêm trái cây để có đủ
lượng vi chất cần thiết tạo kháng thể chống các tác nhân gây nhiễm
trùng.